S5 ERBELLÀS

Area xeogràfica de Erbellàs/Cotoxesto

                                              S5.- ERBELLÁS

A) DEFINICIÓN

Área ocupada por dous lugares con a sua contorna inmediata moi traballada. Ainda así, detéctanse dous peches circulares o carón das duas aldeias. No sul, siguen os camiños que vai dende o cruce de Barcia ate o Coto Mouro

B) XENERALIDADES

B.1.1 TERRA.-

B.1.2- Orografía .- Suaves outeiros achairados.

B.1.3 Outeiros .- Terrazas suaves

B.1.4..- Chairas.-  De uso continuo, de labor en formación de suaves terrazas.

B.2.1 VEXETACIÓN

B.2.2 Tipo monte baixo.

B.2.3. Especies crecemento .-   Eucaliptus

B.3.1.- .1.1. AUGAS

B.3.2 .- Cauces e Concas..- Rego do Cotoxesto.

B.3.3 .-Depresións.- Forte depresión continuada no Rego de Cotoxesto.

B.3.4 .- Ruta e Concas.- non

B.3.5.- Berces.- non

B.3.6.- Fontes.- ?

C) HÁBITAT

C.1.1.- Cercados, Marcos, etc..-Duas liñas de cerco, dous peches elípticos.

C.1.2.- Camiños principais .-  Norte ( camiño o Coto Mouro), Sul (Principal), Oeste ( de paso as fincas de traballo)

D) TOPONIMIA.- Erbellás, Cotoxesto.

E) XACIGOS.-

Esta relaciòn fixèmola a travès da vista aèrea do voò americàn dos 50. Moi posiblemente nada quede destes restos. Msis sì sìrvenos para confirmar a ocupaciòn desta grande zona de Vilacampa nos tempos mais remotos. ( non pode ser doutro xeito, dada as grsndes necròpolis encadenadas nestas àreas.)

Posible asentamento no norte do Cotoxesto.

O carón de Erbellás

O carón do Cotoxesto

Círculo grande en Erbellás

Círculo pequeño en Erbellás

Grande peche ovalado e chantado no camiño do norte.

F) AS SECCIÓNS :

Sección A

1.- Xeografía.- Chaira, pista que sube. Núcleo de Cotoxesto.

2.- Patrimonio.- .- Estructuras curvas e elipticas, que recordan a un Castro no norde de Cotoxesto. A pista de terra que ven do norte do Penido dos Mouros. A sua esquerda hai un peche de fortes e longas laxes. que encerran un promontorio elevado no seu centro.Peche e casa de Cotoxesto (9)

Añadir leyenda

Añadir leyenda

Nestas 3 fotos tedes a formaciòn dun clàsico peche ovalado na parte superior  da pista que vai polo norte de Erbellàs/Cotoxesto.

Sección B

1.- Xeografía.-Erbellás e Erbellás novo

2.- Patrimonio.- .- Sul e norte de Erbellás. (5) Posibles peches redondos.(B) chaira povoada sen estudar.

Sección C

1.- Xeografía.- Cotoxesto e pista

2.- Patrimonio.- .- Estructura habitacional doble o caron do camiño dende o Penido dos Mouros ate oeste cotoxesto.C plantacion pinos. Posible asentamento (7 e 8) e peches (4 e 5)

Àrea de Erbellàs/Cotoxesto

Àrea de Erbellàs/Cotoxesto vista dende o norde.

Sección D

1.- Xeografía.- Rego de Cotoxesto ( 1, 2 e 3). Cruce de pistas con dirección a Sinás, Vilacampa...

2.- Patrimonio.- .- Non se tén detectado ningún tipo de estructura. Cruce de Barcia e altos de Erbellás. Sen estudar. Ermida (9). Pista a Cotoxesto.

G) OBSERVACIÓNS .- 

RELACIÓNS DOS OITO BLOGS PROPOSTOS

                                       OS   OITO  BLOGS 

DISTRIBUCIÒN XERAL DO TRABALLO: 
Enlaces listos!! ( pinchade no enunciado!)

1) Serra do Xistral.1  .-  Preliminares

2) Serra do Xistral 2.-  

Conxunto arqueolóxico e Etnográfico de  Vilacampa (S1-S7). 

Abordando parte das terras de Vilacampa, para ir achegàndonos a Zarza  pasando polo Cotoxesto, Erbellàs, Trobo, Santo Domingo,  Penido dos Mouros, Madriñan.

3) Serra do Xistral 3.-

 Conxunto arqueolóxico e Etnográfico de Sinás (1, 2 e 3 , das Zonas A e B)

(Abordamos a Necròpolis de Sinàs e as suas zonas de influencia dende Santo Domingo ate Besteburiz).

4)  Serra do Xistral 4.- 

Conxunto arqueolóxico e Etnográfico dos Penidos (1 - 12)

(Ampliamos e desenrolamos con novas aportaciòns e descubrimentos  os estudos xa realizados nestes derradeiros 20 anos nos Penidos).

5) Serra do Xistral 5.- 

 Conxunto arqueolóxico e Etnográfico das Terras Intermedias da Serra do Xistral (13 - 24)

(Tendo como eixos as depresiòns dos Regos da Fraga das Leiras, As Cancelas, As Charcas, etc. Investigamos as terras que forman nexo comùn  con aquelas).

6) Serra do Xistral 6.- 

 Conxunto arqueolóxico e Etnográfico das Terras Altas da Serra do Xistral ( 1, 2 e 3 das Zonas C, D, E e F)

(Investigamos as bisbarras inferiores das altas cumes dende o Velina ate as terras de Onsobar)

7) Serra do  Xistral 7.- 

Conxunto arqueolóxico e Etnográfico do Xistral

( Relaciòn das estructuras e achàdegos atopados, e propostos; calificando a veracidade ou non dos mesmos. Listados patrimoniais).

8) Escritorio dos Penidos

 (Lecer.  Reflexando o dia a dia das saìdas de campo coas suas curiosidades , roteiros propostos,  propostas de futuro, etc.)

S7 MADRIÑÁN

Añadir leyenda

Imos tratar de explicar a situacion con nomes ficticios para tratar de k identifiquedes mellor esta Àrea, atendendo as nosas explicaciòns:

Dereita da imaxe: 

Norte: arriba: pista Penido dos Mouros. Na formacion cadrada de pinos tedes un Peche.

Centro: zona de Erbellas/Cotoxesto.

Sul:  Coto Mouro: Delimitado por un sendeiro circular.

Ben. Ubicàdevos na estructura circular de Coto Mouro e seguide o percorrido dun sendeiro k sube cara un cruce ( norte do Penido dos Mouros) bordeando a esquerda do Penido.

Nese cruce batemos con :

a) pista a dereita antes descrita.

b) pista ascendente, a k chamaremos " pista dos 5 eolicos".

c) pista descendente a esquerda k vai a Sinàs, que seguimos, atopàndonos cunha grande pedrafita antes dunha entrada cara o interior do Coto Mouro.

Esquerda da foto: 

Superior: pistas k levan a Zarza.

Medio: pista do Rego de Madriñàn.

Sul: pista circular k bordea un grande outeiro en direccion a Besteburiz.

                                  S7.- MADRIÑÁN

A) DEFINICIÓN 

Fin da parte alta , iniciando unha suave baixada cara Zarza. Fica no enmedio do Penido dos Mouros e as zonas baixas, facendo de fio conductor entre estos dous enclaves.

B) XENERALIDADE

B.1.1 TERRA

B.1.2- Orografía .- Presenta unha gran depresión cun fondo cauce do Rego de Madriñán.

B.1.3 Outeiros Outeiro de 566 m con círculo de pista eólica. Outeiro cara Zarza de 504 m 555m (B)

B.1.4..- Chairas.-  moi forzadas ( A,C) chairas do oeste.

B.2.1 VEXETACIÓN

B.2.2 Tipo monte baixo.

B.2.3. Especies crecemento rápido.

B.3.1.- .1.1. AUGAS

B.3.2 .- Cauces e Concas..- Rego de Madriñán cun cauce profundo.

B.3.3 .-Depresións .- Depresión central, onde sale o camiño que vertebra a zona, e os seus caróns, abs de diferentes outeiros.Depresion 2. Aba do outeiro 555 m

B.3.1- Rego rodeando o outeiro. Rego de Madriñán. Rego da bifurcación da chaira do oeste.

B.3.4 .- Ruta e Concas O fondo cauce do Rego de Madriñán tórnase longo , con as beiras moi empinadas.,

B.3.5.- Berces.-  Berce do Rego de Madriñán ( S6,C,5)- no fondo da aba do Penido dos Mouros.

B.3.6.- Fontes.- ?

C) HÁBITAT

C.1.1.- Cercados, Marcos, etc..Planta dos cercados.- dous cercados semicirculares A .

moita demarcación dos marcos en ángulos recto.

C.1.2.- Camiños principais .- - Bastantes camiños de comunicación monte arriba e cara o oeste. A resaltar o que bordea o curuto do grande e escarpado outeiro e baixa cara Besteburiz, e o que aproveita a depresión do Rego de Madriñán para baixar canda él cara as terras baixas.

D) TOPONIMIA.- ,Madriñán, Mouxada

E) XACIGOS .- Posibles estructuras semicirculares ( A ) que presentan dous cruces de camiños antigos moi transitados noutrora, unha esructura cadrada e un camiño que leva os dous semicirculos.

Na parte superior do camiño que baixa a rentes do Rego de Madriñán, observamos unha estructura un pouco despóis do seu berce.

F) AS SECCIÓNS :

Sección A

1.- Xeografía.-  Outeiro 504. Pista central do tridente de baixada arbolada, con varias bifurcacións

2.- Patrimonio.- .- 2 cruces antigos e moi transitados no camiño vertebrador da zona que se bifurcan con outros. No primeiro existe unha estructura de planta cadrada, un pouco adiante da pista os 3 aeroxeneradores ( Mouxada) e o carón da linea eléctrica. No segundo cruce parte un camiño que une dous puntos con forma semicircular. Pódese adiviñar a existencia dun peche redondo.

Tamén observamos varias chairas con complexos petreos no seu centro. Varios peches,

Fora da demarcación no norde existe o lugar da Mouxada, que se compón dun pinar con forma circular e o seu carón 9 puntos de estructura circular.

Sección B

1.- Xeografía.- Baixada do Rego formando unha depresión bastante acusada-

2.- Patrimonio.- .- Non se tén observado nengún tipo de estructura.

Sección C

1.- Xeografía.--Aba do outeiro. Camiño intermedio vertebra todo o val que fica o pé do outeiro.

2.- Patrimonio.- .- Non se tén observado nengún tipo de estructura.

Peches a caròn da "pista dos 5 eolicos"

Gran Refuxio na pista dos 5 eolicos

Estructura na pista dos 5 eolicos

Pista "dos 5 eolicos".Ali fica un grande Refuxio. En 1 termino, unha pedrafita. 

Sección D

1.- Xeografía.- Depresión ( 1). Antigo camiño de acceso polo sul. Cume e bisbarra do outeiro, visible polo semicírculo que forma a nova pista.

2.- Patrimonio.- .. Non se tén observado nengún tipo de estructura.

G) OBSERVACIÓNS .-  Queremos que figure nesta relación algúns achádegos atopados na zona superior a descrita S7, ainda que non figure no noso estudo preliminar, para k sirva de preàmbulo cara unha futura ampliaciòn da nosa àrea a investigar.

Asi pois...

A memoria històrica fàise notar no emplazamento das entradas das estructuras habitacionais.

Añadir leyenda

Este lugar fica o caron da pista principal que nos leva a Zarza vindo de Sinàs.

Nas 4 fotos k nos preceden temos esta estructura cadrada. Fixàdevos nas pedras. Obviamente a reutilizaciòn dos derradeiros sèculos con material traballado no Neolitico e postneolitico ,è unha constante a tèr sempre en conta...como tamèn saber k este material reutilizado non fica moi lonxe do seu emplazamento orixinal.

Xusto enfrente desa estructura, fica este penedo, desplazado con maquinaria do seu emplazamento orixinal.

S6 PENIDO DOS MOUROS

               S6.- PENIDO DOS MOUROS

Añadir leyenda

A) DEFINICIÓN 

Outeiro central do Penido dos Mouros , sementado de camiños de paso con a sua zona central , confín da grande area tumular de Sinás e principio do enorme hábitat de Vilacampa.

B) XENERALIDADES

B.1.1 TERRA

B.1.2- Orografía .- Grande outeiro con suas abas lixeiras e cheas de camiños . ( outeiro e curuto de 635m e 614m)

B.1.3 Outeiros .- Penido dos Mouros.

B.1.4..- Chairas.-  As abas do Penido dos Mouros en xeral son suaves e escalonadas e aproveitadas maiormente para trazar sendeiros con direcciòn a zona de Santo Domingo, onde fica a Ermida.

B.2.1 VEXETACIÓN

B.2.2 Tipo monte baixo.

B.2.3. Especies crecemento .-  Pinos e Eucaliptos.  

B.3.1.- .1.1 .AUGAS

B.3.2 .- Cauces e Concas..- Pedrouzos

B.3.3 .-Depresións.- Surleste dos Penidos dos Mouros e Pedrouzos.

B.3.4 .- Ruta e Concas .-  Rego de Pedrouzos

B.3.5.- Berces.-  Pedrouzos ( S6.B.8)

B.3.6.- Fontes.-  ?

C) HÁBITAT

C.1.1.- Cercados, Marcos, etc..- Poligonais alargados de forma rectangular. Longas e rectas lindes.

C.1.2.- Camiños principais .- Oeste “ o tridente”. (A pista que vai cara Zarza sáelle unha pistiña na sua curva.). Pista dos “5 eólicos”. Pistas de acceso eólicos con a estación. Pista do curral. Pista cara Erbellás. Camiño dos dous arcos que bordea o Penidos. Camiño que baixa cara Santo Domingo.

D) TOPONIMIA.- Penido dos Morros

E) XACIGOS. Polo seu nome podería tér unha grande sona no seu momento histórico. Hoxendía só podemos atopar varios grupos pétreos sen relevancia.

F) AS SECCIÓNS :

Sección A

1.- Xeografía.- Prolongación da chaira do Penido dos Mouros. Tridente ( S6.A.7) ( S6.C.1),

2.- Patrimonio.- .- Pista dos 5 eólicos (S6.A.2 e 6) . Peches na marxe dereita da pista (S6.A.5). Na contorna do 1 muiño hai pasos que derivan cara un potente refuxio acompañado con un segundo Promontorio rochoso semellante a unha torre. Refuxios (S6.A.3)

Sección B

1.- Xeografía.- Depresión e berce dun Rego. Sección sen visitar polo seu norde.

2.- Patrimonio.- .- -fin e conexión da pista dos 5 eólicos coa parte superior da pista do Penido dos Mouros. Dela parte unha pista de terra que pasa polos altos de Cotoxesto e Erbellás . No seu berce a sua dereita , campo labrado con restos de material litico. (S6.B.9)

Nos altos do Penido non se aprecia nada reseñable. Sò varios grupos de penedos con grandes cazoletas.

Sección C

1.- Xeografía.- Tridente (S6.C.1). Grande chaira con un Transformador Eólico (S6.C.6)

2.- Patrimonio.- .- Gran deserto de turba sen nada reseñable.

Sección D

1.- Xeografía.- Curuto do Penidos dos Mouros con suave descendente cara o sul, cheo de camiños.

2.- Patrimonio.- ..Outeiro do Penidos dos Mouros con varios refuxios. 635 m e 614 m. . Grande plantación de pinos. Pouca visiblidade. Varios complexos pétreos composto por grandes laxes con outras mais pequenas , todas con grandes cazoletas.

En xeral, esta zona, obviamente ocupada en tempos remotos, carece de grandes complexos pètreos, mais sì intùiense xacigos k dan formas habitacionais. 

G) OBSERVACIÓNS .- 

S4 VOLTA DOS CAMPOS

   

                         S4.- VOLTA DOS CAMPOS

Cámara tumular  do Chan das Arcas ( hoxe tapado de novo )

Parte sul do Chan das Arcas. Entre os pinos e o talud podedes ollar a demarcaciòn da mesma. No medio da foto figura un fondo no terreo onde debera existir antigamente unha "estructura sinalizadora"...pedrafita?. No primer plano, elevaciòn accidental do terreo: Dudamos entre un tùmulo ou amoreamento de terra pola construcciòn da pista.

A) DEFINICIÓN .-

Grande chaira tumular con pequenos outeiros 529 (A e C.) Chaira intermedia (B) collendo o final "curvo" da parte sul do Chao da Arca cun sendeiro que a rodea. Gran Coto do Peche das Chantas (D.) Notase que esta grande zona de Vilacampa estivo bastante povoada e ocupada con restos de asentamentos de distintas epocas. Apuntamos finalmente a presencia dun posible asentamento do Ferro con a sua croa no campo tumular  no coto do Chao da Arca. A area de influencia desta zona notábase forte e activa, ocupada finalmente por unha grande necrópolis que sube cara o Curvel (D) .

B) XENERALIDADES

B.1.1 TERRA

B.1.2- Orografía.-   Extensa chaira con pequenos outeiros 529, 514, 516.

B.1.3 . O extenso outeiro da Volta dos Campos emerxe rodeado de chairas, servindo de acougo e de abeiro òs lugares de Cotoxesto e Erbellás.

B.2.1 VEXETACIÓN

B.2.2 Tipo monte baixo

B.2.3. Especies crecemento .-Pinos e esporádicas plantación de eucaliptus.

B.3.1.- .1.1. AUGAS

B.3.2 .- Cauces e Concas..-  Rego de Barcia (A)

B.3.3 .-Depresión non moi fonda no Chao de Barcia .

B.3.4 .- Ruta e Concas .- non.

B.3.5.- Berces.-  non

B.3.6.- Fontes.-  ?

C) HÁBITAT

C.1.1.- Cercados, Marcos.-peches de arame ( D, B.) Chaira aberta. Cercados poligonais abertas ou pechadas. Agas a longa liña de separacion do curvel, forman peches poligonais con aristas de 90 grados.

C.1.2.- Camiños principais .-Camiños no centro chaira, bordeando o Chao da Arca. No ponte do Val de Barcia fica un grande cruce de camiños: 1) pista central do Trobo en bifurcacion coa pista  cara as aldeias de Cotoxesto e Erbellás; 2) pista sen asfaltar que sube a Fraga e Ermida de Santo Domingo e sigue cara o Penido dos  Mouros; 3) pista que sube cara o caserìo da Barcia para proseguir cara a "Chaira da Porta de Sinàs" , bifurcàndose antes cara as Balsadas e o Penido Vello. Perto do grande tumulo da Chaira sale a pista cara o alto das Balsadas e finalmente a 30 m do Chan da Arca tèn o seu berce a pista que sube cara o Curvel.

D) TOPONIMIA. Volta dos Campos, Vilacampa, Erbellas, Cotoxesto, Santo Domingo, Trobo, Abeleira, Chao da Arca, Curvel.

E) XACIGOS .- Toda a área constituie un enorme xacemento tumular, Ermida  de Santo Domingo.

Tumulos grandes e imperceptibles na grande chaira , tumulos no Chao da Arca, extensa , abeirada e pechada área adicada a prado e a pequena plantación de pinos; sospeitando a existencia de posibles estructuras de asentamentos fortificados, dada a forma do seu peche. Ten unha planta compatible con limites exteriores dun asentamento do ferro, con unha posible croa na sua parte superior.

No seu caron no noroeste a poucos metros observase unha pequena estructura circular.

Coto moi ben gardado por grandes chantas, que chamaremos provisoriamente “Peche das Chantas”, sospeitando dalgunha estructura no seu interior.

Finalmente apuntamos a existencia dun posible peche ovalado (B 7) .

F) AS SECCIÓNS :

Sección A.-

Xeografía.-  grande outeiro 529m cun curuto achairado 516m

2.- Patrimonio.- .- Area acotada con posible estructura a estudar.

Sempre con reservas, o final do sendeiro a esquerda aparècenos un arcaico cercado que garda a planta dun clasico asentamento do Neolitico. A foto està tomada dende o alto do mais  grande tùmulo da extensa chaira .

Sección B

1.- Xeografía.- Grande chaira tumular. A dereita fica o coto das Chantas ( 6)

2.- Patrimonio.- .- Parte final da Chan da Arca (2 e 3) 486m de forma circular. Xustamente diante nótase a existencia dun antergo cruce de camiños con un posible leito que denota a presencia dun elemento indicativo como unha pedrafita. A partires dese lugar empeza unha sucesión de tumulos de mediano tamaño ate atopar un grande Tumulo ( 7 ) que marca o centro da grande chaira.

Imaxe dos anos 50 do Chan das Arcas. A imaxe dz sua planta è idèntica con outras no noso NO. Denotan a forma dun asentamento fortificado...do Ferro?

Muros da contorna sul do Chan das Arcas

No seu interior conxùgase as zonas de prado cos piñeirais, nun terreo obviamente irregular. No fondo, ùn dos tùmulos e na foto inferior o seu " pozo da enerxía".

Xusto o caròn do Chan das Arcas presèntasenos na parte alta a dereita un peche.

Primeiro plano do peche o caròn do Chan das Arcas

Sección C

1.- Xeografía.- Sul do outeiro da Volta dos Campos ( 514m) que da pé o paso do Rego do Chao de Barcia. (6). Nas suas beiras existe unha pequena fraga que nos leva a Ermida de Santo Domingo. No cruce fica o berce do camiño curvo que nos levará a Sinas e a través da Chaira das Balsadas, os Penidos.

2.- Patrimonio.- .- Un extenso pedregal (7 e 8) cun grande numero de pedras dispersas ( o rañar o chan para preparalo para plantación ) descúbrenos a importancia do lugar, a destacar pola fraga e Ermida de Santo Domingo, moi preto do lugar.

Ermida de Santo Domingo ( a casa da dereita). Nos altos da dereita : a contorna de Sinàs.

Segun pasas o ponte colles a dereita, cara esta chaira. Dà unha ideia das estructuras k poden ficar enterradas na mesma, o caròn da Ermida, polo afloramento de pedras que quedan a vista, xa  recèn preparada para sementala de especies de crecemento ràpido.

A mesma chaira coa Ermida no fondo.

Sección D

1.- Xeografía.-  Cruce camiños cara a subida ó Curvel.

2.- Patrimonio.- Varios tumulos impreceptibles sen estudar, facilmente confundibles con amoreamento de terra provinte da construcción da pista.

O grande tùmulo

"Artistada" feita no curuto do grande tùmulo.

Siguen aflorando por toda esta zona grandes pedras, a medida que vas preparando o terreo para sementar eucaliptus.

G) OBSERVACIÓNS .- 

Todavía é cedo para elevarvos un diagnóstico certeiro desta Zona, mais todo centro tumular ( como resalta esta área) convida a pensar na importancia suma que tivera esta zona noutrora, ainda a pesares de ficar hoxendía somentes tres pequenos caseríos. Creo que tén unha grande relación ficar o carón do Chan das Arcas, que apuntamos poderia constituir o grande (ou ùn dos grandes) asentamento do Ferro de Vilacampa.

Todavia non  temos esta zona moi ben estudada, mais ben polos obstáculos que tivéramos para desplazarnos libremente polo lugar; mais todo se andará. Sìrvase polo de pronto  este pequeno estudo sò para a vosa identificaciòn e posterior coñecemento deste lugar; polo k iremos incorporando paseniñamente ò mesmo novas informaciòns que conleven a reafirmar ou non o denantes aportado.